Bu yıl sadece Türkiye’de değil dünyada da buğday üretimi düştü. Dört kıtada birden kuraklık yaşanınca buğday üretimi global düzeyde 42 milyon ton azalarak 758 milyon tondan 716 milyon tona düştü. İlk kez buğday üretimi tüketimin altında kaldı. Stoklar devreye girdi. Üretimdeki düşüşün etkisi ile dünya buğday fiyatları hızla artıyor.
Ülkeler tüketicilerinin fiyat artışından olumsuz etkilenmemesi için önemli tedbirler alıyor. Korumacı politikalar devreye giriyor.
Türkiye, ekmeklik ve yemlik buğday ihracatını yasakladı. Yerli buğdaydan elde edilen un ihracatını yasakladı. Sadece, Dahilde İşleme Rejimi kapsamında ithal edilecek buğdaydan üretilen un ihracatı yapılabiliyor. Dünyanın en büyük buğday üreticisi ve ihracatçısı Rusya Federasyonu, ihracatın olmaması için zorlaştırıcı önlemler aldı. Bununla da yetinmedi bugünlerde buğday ihracatını tamamen durdurmaya hazırlanıyor.Bunun için bir kaç senaryo üzerinde çalışılıyor
Geçtiğimiz hafta sonu Samsun'da “Genişletilmiş Sektör Toplantısı”na Türkiye’nin her bölgesinden un sanayicileri katıldı.
Un pazarları kaybediliyor
Toplantıda öne çıkan ve bizimde konuşmamızda dikkat çektiğimiz konular özetle şöyle:
1- Türkiye, yıllardır Dahilde İşleme Rejimi kapsamında buğday ithal ederek, işledikten sonra un olarak ihraç ediyor. Yılda ortalama 4.5 milyon buğday ithal edilirken,3.5 milyon ton un ihraç ediliyor. Türkiye bu şekilde dünya un ihracatının yüzde 30’unu gerçekleştiriyor. Un ihracatında dünya lideri. Fakat, bu ihracat ithal buğdaya dayalı olarak yapıldığı için bu yıl sorun oldu.
2- Dünya buğday üretiminin 42 milyon ton azalması ile dünyada fiyatlar hızla artmaya başladı. Döviz artışına bağlı olarak Türkiye’de buğday fiyatı dünya fiyatının altında kaldı. İç piyasada buğdayın, unun ve ekmeğin fiyatı artmasın diye Ticaret Bakanlığı yerli buğday ihracatıyla birlikte yerli buğdaydan üretilen un ihracatını yasakladı. Bir gecede alınan bu karar un sektöründe ciddi sorunlara neden oldu. Özellikle bağlantısı yapılmış yüklemeye hazır veya yüklenen ürünler tekrar geri çekilince un sanayicileri ciddi kayba uğradı. Belli bir zaman dilimine yayılarak yapılsaydı ihracatçı için de alıcı için de daha anlaşılır olurdu. Dahilde İşleme Rejimi kapsamında da olsa ithalat pahallı olduğu için un ihracatının yapılması çok zor. Bu nedenle Türkiye dünya un pazarını kaybediyor.
"Çiftçi buğdaydan kaçıyor 2019’da üretim düşecek"
3- Çiftçi 2019 yılı buğday ekimi hazırlıklarını yaparken gübre fiyatlarının yüzde 117 artması, çiftçinin bu yıl buğdaydan para kazanamaması ve alternatif ürünlere yönelmesi nedeniyle buğday ekiminden hızlı bir kaçış var. Yüksek girdi fiyatları nedeniyle kimse buğday ekmek istemiyor.
Özetle, Türkiye buğday üretiminden uzaklaşıyor. Çiftçinin tekrar buğdaya dönmesi için çok radikal önlemler almak gerekir. Buğdayda mazot, gübre, tohum, ilaç gibi girdilerde çok büyük indirimler yapılmalı. Destekler artırılmalı. Çiftçi buğday ekmezse Türkiye daha çok buğday ithal etmek zorunda kalır. İthalat artık ucuz değil. Dolayısıyla çiftçiye verilmeyen destek fazlasıyla ithalata ödenecek.
Dünya / Ali Ekber Yıldırım