Ramazan ayında, bakliyat fiyatları ile ilgili haberler gündemin başına oturur. Çünkü bakliyatta üretim yetersiz. İthalat yapılıyor. Üretim yetersiz olunca, ithalat bağımlılığı olunca fiyatlar dalgalanıyor. Özellikle bakliyatın en fazla tüketildiği Ramazan ayında fiyat konusu önem kazanıyor.
Bakliyatta üretim alanlarımız daraldı. Çiftçi bakliyat üretmiyor. 2003 yılında 12 milyon dekarda bakliyat üretimi vardı. Şimdilerde 7.5 milyon dekarda bakliyat üretiliyor. Bakliyat üretimi 2003 yılında 1.4 milyar tondu. Şimdilerde verim artışına rağmen üretim 1 milyar ton. Buna karşılık nüfus artıyor. Talep artıyor.
1990’larda 630 bin ton olan kırmızı mercimek üretimi 400 bin tonlara geriledi. 220 bin ton olan yeşil mercimek üretimi 22 bin tona geriledi. 860 bin ton olan nohut üretimi 500 bin tona geriledi. Kuru fasulyeye talep artarken daha az kuru fasulye üretir olduk.
Yılda 270-290 ton kırmızı mercimek ithal ediyoruz. 40-60 ton nohut, 35-35 ton kuru fasulye ithal ediyoruz.
Bakliyat ve pirinç pazarı 4 milyar TL'lik bir pazar.
Bu pazarda talebi karşılamak için son 4 yıldır devamlı ithalat yapılıyor. Pirinç hariç bakliyat ithalatı yılda 400 bin tonu aşmış durumda.
Pirinç üretimi son on yılda 350 bin tondan 540 bin tona yükseldi ama iç talep 600 bin tonun üzerinde.
Her yıl 100-150 bin ton pirinç ithal ediliyor.
Eskiden Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) içeride üretimi desteklemek için bakliyat ve pirinç alımı yapardı. Şimdilerde piyasayı dengelemek için ithalat yapıyor.
TMO ithal ettiği Osmancık ve Calrose türü pirinçleri bu Ramazan öncesi KDV dahil 2.90 TL'den, Baldo türü pirinci 4.00 TL'den satmaya başladı.
Marketlerde Baldo pirinç 5.75 TL, Calrose türü pirinç 4.65 TL. Dermason fasulyenin kilosu 4.60 TL'den başlıyor. Kırmızı mercimek 4.5 TL'den, yeşil mercimek 4.80 TL'den satılıyor. Nohutun kilosu 4.65 TL.
Tüketici, fiyatların yüksekliğinden rahatsız ama üretici, tarla satış fiyatının maliyeti karşılamaması nedeniyle üretimi artıramıyor. Hatta üretimden vazgeçiyor. Üreticinin şikayeti, üretimde kullanılan girdilerin, gübrenin, mazotun, elektriğin fiyatının yüksek olması.
Tarım Bakanlığı bakliyat üretimini desteklemek için üreticiye 2008 yılında kilo başı 10 kuruş destek vermeye başladı. Bu destek 2014 yılında kilo başına 20 kuruş oldu. Ne var ki destek, artan maliyetleri karşılayamayacak ölçüde küçük bir destek.
Dünya / Tevfik Güngör